Wczesne wzmianki

Pierwsze wiadomości o rzemieślnikach w Zbąszyniu datuje się na początki XIV wieku. Wspomnieni w dokumentach historycznych średniowieczni przedstawiciele rzemiosła to m.in. kowale (najliczniejsi), krawcy, młynarze, tkacze sukna i płótna, szewcy, kuśnierze, ślusarze, czapnicy, kołodzieje, bednarze, cieśle, piekarze, piernikarze, garncarze, browarnicy, rybacy, rzeźnicy i czołnarze (wyrabiający łodzie). Miejscowi rzemieślnicy produkowali swoje wyroby głównie w celu zaspokojenia potrzeb miasta, zamku i najbliższej okolicy. Część z nich wywozili w głąb kraju, czy nawet za granicę. 

Mniej więcej w tym czasie można było w mieście napotkać młyny wodne oraz wiatraki. Piętnastowieczny młyn wodny w Zbąszyniu był zlokalizowany tuż przy moście na ul. Mostowej. W mieście istniało też kilka browarów, które produkowało piwo na użytek miasta i okolicznych wiosek wchodzących w skład klucza Zbąskich. Co ciekawe, we wsiach zabronionio warzenia piwa, zobowiązując wiejskich karczmarzy do zaopatrywania się w ten produkt w mieście. Browarnicy zmuszeni byli ponadto do płacenia tzw. “czapowego” do skarbu królewskiego oraz  tzw. „panewnego – na rzecz właściciela miasta. Czapowe zebrane tylko w jednym kwartale roku 1564 wynosiło 8 grzywien i 24 grosze. Pierwsza gorzelnia w mieście istniała już w 1581 r. 

Miejscowi rzemieślnicy stowarzyszeni byli w cechach. W połowie XVI wieku do cechu należało 41 rzemieślników różnych zawodów, poza rybakami i piekarkami. Na czele stowarzyszenia stał Starszy Cechu, którego wybierali mistrzowie na corocznym zebraniu. Cechy miały zazwyczaj własne bractwa religijne i rządziły się własnymi ustawami – zatwierdzonymi przez właścicieli miasta i Radę Miejską. Ustawy te pod koniec XVI wieku brzmiały następująco :

„ Rzemieślnik, który chce zostać mistrzem i do cechu należeć, musi dać braciom cechowym dwie kłody piwa i pół grzywny na wosk do skrzyni brackiej, zdać egzamin przed starszymi cechu, pokazać świadectwo odbytej nauki i prowadzić się moralnie. Kto rozpoczyna naukę w zawodzie musi dać swojemu mistrzowi, u którego będzie się uczyć zawodu, kłodę piwa i 2 grosze na wosk do skrzyni brackiej. ” 

Wiek XVIII. – XIX.

Dane statystyczne na koniec XVIII wieku podają następujących rzemieślników: 18 szewców, 18 gorzelników i winiarzy, 12 krawców, 12 sukienników, 6 piekarzy, 5 garncarzy, 4 rzeźników, 1 zegarmistrz. Nie jest to z pewnością cały obraz ilości poszczególnych reprezentantów miejscowego rzemiosła. Przemawiają za tym fakty istnienia przywilejów rzemieślniczych nadanych tutejszym rzemieślnikom przez wojewodę poznańskiego Stefana Garczyńskiego – ówczesnego właściciela miasta – i jego synów: generała Stefana i Edwarda. W ostatniej ćwierci XVIII w., za czasów Edwarda Garczyńskiego, w Zbąszyniu znajdowała się zespolona manufaktura tkacka licząca 30 krosień. Około roku 1700 przemysł tkacki był u szczytu rozwoju. Sprzedano wówczas sukna na sumę 3 tysięcy talarów rocznie.

W roku 1789, w mieście i na przedmieściach odnotowano działalność 68 rzemieślników. W roku 1793 grupę tę tworzyło, w niezależnych od siebie cechach, osiemnastu szewców, dwunastu krawców i garncarzy, sześciu piekarzy i płatnerzy,  czterech stolarzy,  dwóch krawców tekstylnych oraz rymarzy, jeden zegarmistrz, bednarz, stolarz, kuśnierz, kołodziej, kapelusznik, folusznik ( rzemieślnik współpracujący z tkaczami sukna, które je spilśnia na foluszu), garbarz, młynarz, pasamonik, jedwabnik (wyrabiający tkaniny jedwabne), ślusarz, kominiarz i białoskórnik. Do stowarzyszonych należeli: rzeźnik, aptekarz, cyrulik, chirurg, łaziebnik (obsługujący łaźnie) i lekarz, a ponadto piętnastu gorzelników, piwowar i destylatownik (roczna produkcja wódki wynosiła bowiem wtedy 20 tys. litrów)

Pożary miasta w latach 1830 (Przedmieście aż do rzeki Obry) oraz Starego Miasta w latach 1845 i 1850 spowodowały upadek rzemiosła. W roku 1863 miasto liczyło zaledwie 800 mieszkańców, a co za tym idzie popyt na poszczególne wyroby drastycznie zmalał.

Wiek XX.

W 1910 miasto liczyło już 4473 mieszkańców. Wzrosła w tym czasie także liczba rzemieślników. W mieście funkcjonowały 3 firmy budowlane zatrudniające około 100 rzemieślników: murarzy, cieśli, stolarzy, blacharzy i innych. Według spisu ludności z roku 1931 zanotowano w mieście następujących rzemieślników: 32 rzeźników, 29 krawców, 27 ślusarzy, 23 piekarzy, 20 stolarzy, 20 szewców , 11 kowali, 9 murarzy, po 8 kominiarzy, malarzy i siodlarzy, po 6 drogerzystów i fryzjerów, po 4 bednarzy i cieśli oraz 2 fotografów. Oddzielne cechy posiadali piekarzy i rzeźnicy. Inni rzemieślnicy należeli do Cechu Rzemiosł Różnych. Taki mniej więcej stan rzemiosła zbąszyńskiego dotrwał do czasów wybuchu II wojny światowej.

Historia najnowsza cechu

Początki zreorganizowanego zbąszyńskiego Cechu datuje się na 28 sierpnia 1994 r. – to tego dnia odbyło się spotkanie rzemieślników założycieli, podczas którego wybrano komitet założycielski. Przy obecności czternastu osób dokonano wyboru komitetu w składzie: Mieczysław Tobys. Tadeusz Wolny i Jan Pękala. Zadaniem komitetu było przygotowanie i załatwienie spraw rejestracji Cechu w Izbie Rzemieślniczej oraz w Sądzie Rejestracyjnym w Zielonej Górze. Pierwsze Walne Zgromadzenie członków CRR w Zbąszyniu odbyło się 11 listopada 1996 r. W tym czasie siedziba mieściła się w Urzędzie Miasta i Gminy Zbąszyń przy ul. Żwirki 1. W Wyniku przeprowadzonych wyborów w Zarządzie zasiadały następujące osoby:

Starszy Cechu – Zenon Łodyga
Członek Zarządu – Mieczysław Tobys
Członek Zarządu – Józef Smolarek
Członek Zarządu – Michał Tobys
Członek Zarządu – śp. Andrzej Adamczak
Członek Zarządu – Tadeusz Grychta
Członek Zarządu – Kazimierz Wróbel
Zastępca – Jan Rybak
Zastępca – Włodzimierz Grzeszkowiak
Zastępca – śp. Wojciech Kołata

Galeria: